Ελληνικό Μουσείο Αυτοκινήτου: Το τέλος ενός οράματος

Το Ελληνικό Μουσείο Αυτοκινήτου, στη γωνία Ιουλιανού 33–35 και Γ’ Σεπτεμβρίου στο κέντρο της Αθήνας, «γεννήθηκε» από το πείσμα και την αγάπη ενός ανθρώπου: του αείμνηστου Θεόδωρου Ν. Χαραγκιώνη.

Κι όμως, όπως συμβαίνει συχνά στην Ελλάδα, το όραμα –για να αντέξει– χρειάζεται και βιωσιμότητα. Όταν δεν στηρίζεται ούτε από την αγορά ούτε, πολύ περισσότερο, από την Πολιτεία, κάποια στιγμή λυγίζει.

Σύμφωνα με πληροφορίες μας, το Μουσείο κλείνει∙ ήδη πολλά από τα «κοσμήματα» της συλλογής απομακρύνονται σε άλλους χώρους και ένα μέρος τους αναμένεται να πουληθεί. Είναι κρίμα. Κρίμα για την αυτοκίνηση, την παιδεία, την ιστορία του αυτοκινήτου που χάνεται μέσα από τα χέρια μας.

Η ιστορία του Μουσείου είναι –όπως και τα εκθέματά του– χειροποίητη. Άνοιξε τον Μάρτιο του 2011 και απλώθηκε στους τρεις τελευταίους ορόφους του Athenian Capitol, λίγα μέτρα από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Από την αρχή ξεχώρισε: σπειροειδής ράμπα που σε μύησε στην «Ιστορία του Τροχού» μέχρι την είσοδο της κύριας έκθεσης, αμφιθέατρο, χώρος εκπαιδευτικών προγραμμάτων, προσομοιωτής Formula 1, κατάστημα αναμνηστικών. Ένα σύγχρονο μουσείο 3.000 τ.μ. με περιεχόμενο, ροή και λόγο ύπαρξης.

Η συλλογή ήταν –και παραμένει– εντυπωσιακή σε εύρος και ποιότητα. Περισσότερα από 110 αυτοκίνητα εκτίθενται κάθε φορά, με εναλλαγές από σύνολο που ιστορικά ξεπερνούσε τα 290–300 οχήματα: από τις απαρχές του 20ού αιώνα μέχρι τις δεκαετίες που καθόρισαν τη σύγχρονη αυτοκίνηση.

Ανάμεσα στα highlights που έχουν φιλοξενηθεί, ονόματα και ιστορίες που φτιάχνουν μύθο: Mercedes 300 SL «Gullwing» που συνδέθηκε με τον Paul Newman, 1959 Chrysler Imperial του Robert Plant, Cadillac Seville με εσωτερικό από τη Gucci. Αυτό δεν ήταν απλώς «γκαράζ»: ήταν ζωντανό αρχείο αισθητικής, μηχανολογίας και κουλτούρας.

Πίσω από όλα αυτά βρισκόταν ο Χαραγκιώνης – μηχανικός, συλλέκτης, ασυμβίβαστος με τη μετριότητα. Η απώλειά του το 2023 δεν ήταν μόνο προσωπικό πλήγμα για την οικογένεια. Ήταν και ρήγμα στη συνέχεια ενός οργανισμού που στηριζόταν κατ’ εξοχήν στο μεράκι, την επιμονή και το δίκτυό του.

Τα ιδρύματα αντέχουν όταν η κοινωνία τα «αγκαλιάζει» πρακτικά και σταθερά. Όταν δεν το κάνει, μένουν να παλεύουν με λογαριασμούς, φόρους, λειτουργικά και μια καθημερινότητα που δεν χαρίζεται.

Αν κάτι δίδαξε το ΕΜΑ, είναι ότι το αυτοκίνητο δεν είναι μόνο λαμαρίνα και ιπποδύναμη. Είναι βιομηχανική αρχιτεκτονική, σχεδιαστική γλώσσα, κοινωνική ιστορία. Πόσα σχολεία πέρασαν από τα προγράμματα οδικής ασφάλειας; Πόσα παιδιά έπιασαν για πρώτη φορά τιμόνι στον προσομοιωτή; Πόσοι νέοι μηχανικοί βρήκαν αφορμή να «ψαχτούν» με τις ρίζες του αντικειμένου τους;

Όταν κλείνει ένας τέτοιος χώρος, χάνεται ένα εργαστήριο μνήμης. Κι αυτό δεν αποτιμάται εύκολα σε ισολογισμούς.

Θα ήταν εύκολο να ρίξουμε την ευθύνη μόνο στην αγορά: «δεν έκοβε εισιτήρια», «δεν έφερε events», «φταίει η τοποθεσία». Αλλά δεν είναι όλη η αλήθεια. Στη χώρα που επιδοτεί προεκλογικά φεστιβάλ του Σαββατοκύριακου, δεν βρίσκεται ένας μόνιμος μηχανισμός στήριξης για ζωντανά τεχνομουσεία με εκπαιδευτικό αποτύπωμα.

Ούτε προβλέπεται ένα στοιχειώδες πλαίσιο συμπράξεων ώστε να εξασφαλίζεται η συνέχεια συλλογών τέτοιας αξίας – με ανταπόδοση, με κανόνες, με στόχους. Αντιθέτως, αφήνουμε τα πράγματα να μαραζώσουν μέχρι να φτάσουμε στο «κλείνει». Τότε, ξαφνικά, όλοι «θυμούνται» πόσο τους άρεσε.

Κι έπειτα έρχεται το πιο οδυνηρό: η διασπορά. Αυτοκίνητα-σύμβολα, που αφηγούνταν μια ενιαία ιστορία, να φεύγουν ένα-ένα. Κάποια να αλλάξουν χέρια, κάποια να κλειστούν σε ιδιωτικά γκαράζ, κάποια να μη τα ξαναδούμε ποτέ. Χάνονται οι συζεύξεις, οι συγκρίσεις, το «γιατί» πίσω από την εξέλιξη. Χάνεται το μουσείο ως αφήγηση – κι αυτό είναι που πληγώνει περισσότερο.

Δεν γράφονται αυτά για να «μαυρίσουμε» τις καρδιές μας. Γράφονται γιατί έχουμε ακόμα την ευκαιρία να διασώσουμε ό,τι μπορεί να διασωθεί: να εξασφαλιστεί –έστω και τώρα– ένα σχήμα που θα κρατήσει ζωντανό τον πυρήνα της συλλογής στην Αθήνα, να βρεθούν χορηγοί που δεν θα «παρκάρουν» απλώς λογότυπα αλλά θα δεσμευτούν για πολυετή υποστήριξη, να υποχρεωθεί το κράτος να συνδράμει όταν υπάρχει τεκμηριωμένο εκπαιδευτικό και πολιτιστικό όφελος. Αλλιώς, ας το πούμε καθαρά: θα μείνουμε με post νοσταλγίας και άδειους ορόφους.

Το Ελληνικό Μουσείο Αυτοκινήτου υπήρξε ένα σπάνιο δείγμα σοβαρής ιδιωτικής πρωτοβουλίας στον πολιτισμό της τεχνολογίας. Έθεσε τον πήχη ψηλά – και μας εξέθεσε. Γιατί αποδείχτηκε ότι μπορούμε να φτιάξουμε κάτι που να στέκει διεθνώς, αλλά δεν ξέρουμε πώς να το κρατήσουμε όρθιο. Αν αυτό δεν είναι καμπανάκι, τότε τι είναι;

Το μουσείο μπορεί να κλείνει, αλλά η ευθύνη μας ανοίγει. Να μη συνηθίσουμε στην απώλεια. Να απαιτήσουμε πολιτικές που κρατούν ζωντανή την τεχνική μας μνήμη. Να στηρίξουμε –με το πορτοφόλι, τον χρόνο και τη φωνή μας– ό,τι αξίζει. Για να μη χρειαστεί ξανά να γράψουμε: «ήταν ένα όραμα». Για να μπορούμε να πούμε: «είναι εδώ».

---

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ

Αυτή η 911 είναι φτιαγμένη για τα χώματα

Ποιο είναι το πιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του νέου Tesla Model Y L;

Τομπάζης: Τα μονοθέσια του 2026 αργότερα κατά 1,5 δευτερόλεπτο

---