Games
Viral το «με ένα τροχόσπιτο, μια ψησταριά, ένα τενεκέ λάδι, πας ισόβια» – Τι ισχύει;
MIRROR
Στα ελληνικά κοινωνικά δίκτυα κυκλοφορεί ευρέως αυτή η φράση ως σκωπτικό σχόλιο για τη σημερινή πραγματικότητα. Οι χρήστες τη μοιράζονται με σαρκασμό, υπονοώντας ότι με αυτά τα τρία απλά πράγματα κινδυνεύει κανείς με τις βαρύτερες ποινές – ακόμα και ισόβια κάθειρξη. Πώς προέκυψε όμως αυτό το – εκ πρώτης όψεως – υπερβολικό σύνθημα;
Η φράση συνδέει τρεις πρόσφατες εξελίξεις στη νομοθεσία και τις ρυθμίσεις:
WHAT CAR
- την αυστηροποίηση των κανόνων για ελεύθερη στάθμευση και διαμονή σε τροχόσπιτα,
- τις απαγορεύσεις για άναμμα φωτιάς ή ψησταριάς στην ύπαιθρο κατά την αντιπυρική περίοδο,
- τις ρυθμίσεις για μεταφορά αγροτικών προϊόντων (όπως ελαιόλαδο σε τενεκέδες) χωρίς παραστατικά,
- το γενικότερο αυστηρό πλαίσιο που αφορά περιβαλλοντικά εγκλήματα και εμπρησμό.
Παρακάτω εξετάζουμε αν όντως υπάρχει νομική βάση πίσω από αυτή την – σαφώς υπερβολική – δήλωση, τι προβλέπει η σύγχρονη ελληνική νομοθεσία σε καθεμία από τις παραπάνω περιπτώσεις, και κατά πόσο το «πας ισόβια» αντανακλά πραγματικό κίνδυνο ή απλώς αποτελεί μια viral υπερβολή.
Ελεύθερη κατασκήνωση και τροχόσπιτα: νέοι περιορισμοί
Οι ιδιοκτήτες αυτοκινούμενων τροχόσπιτων και γενικά οι λάτρεις του ελεύθερου camping βρέθηκαν πρόσφατα αντιμέτωποι με νέο νόμο που αυστηροποιεί δραστικά το πλαίσιο στάθμευσης τροχόσπιτων. Συγκεκριμένα, με διάταξη που ψηφίστηκε τον Ιανουάριο 2025 (άρθρο 27 του νόμου 5170/2025), απαγορεύεται η στάθμευση ρυμουλκούμενων, ημιρυμουλκούμενων και αυτοκινούμενων τροχόσπιτων σε αρχαιολογικούς χώρους, αιγιαλούς, παραλίες, παρυφές δασών και γενικά σε κοινόχρηστους χώρους. Μάλιστα, η ρύθμιση επεκτείνει την απαγόρευση ακόμα και σε δημόσια ή δημοτικά πάρκινγκ και στους χώρους στάθμευσης σε δημόσιους δρόμους, ουσιαστικά απαγορεύοντας το «ελεύθερο παρκάρισμα» ενός camper οπουδήποτε εκτός οργανωμένων δομών. Επίσης, απαγορεύεται ένας ιδιώτης να φιλοξενεί περισσότερα από ένα τροχόσπιτα στο ιδιωτικό του οικόπεδο (δηλαδή πρακτικά απαγόρευση μικρών «ανεπίσημων» camping σε αυλές κλπ).
Οι κυρώσεις που προβλέπει ο νόμος αυτός κρίνονται ιδιαίτερα αυστηρές για τα δεδομένα του συγκεκριμένου παραπτώματος. Οι παραβάτες κινδυνεύουν με ποινή φυλάκισης έως 3 μηνών, καθώς και πρόστιμο 300€ ανά άτομο – πρόστιμο που, εφόσον η υπόθεση φτάσει στο δικαστήριο, μπορεί να αυξηθεί έως και 3.000€. Για παράδειγμα, αν μια οικογένεια τεσσάρων ατόμων κάνει ελεύθερη κατασκήνωση με το αυτοκινούμενό της σε απαγορευμένη τοποθεσία, το πρόστιμο μπορεί να υπολογιστεί ανά άτομο. Σημειώνεται ότι δεν θίγονται οι οργανωμένες δομές (camping) όπου προβλέπεται κανονικά η στάθμευση τροχόσπιτων.
Είναι προφανές ότι η κατοχή ενός τροχόσπιτου από μόνη της δεν σε οδηγεί φυσικά σε ισόβια κάθειρξη· ωστόσο, η νέα νομοθεσία δημιουργεί το παράδοξο ότι κάποιος που απλώς παρκάρει το τροχόσπιτό του σε λάθος σημείο μπορεί να αντιμετωπίσει ποινική δίωξη (έστω σε βαθμό πταίσματος/πλημμελήματος) και να περάσει από δικαστήριο. Η υπερβολή του «πας ισόβια» σε αυτή την περίπτωση είναι μια ειρωνική αντίδραση στην αίσθηση πολλών ότι ποινικοποιείται υπέρμετρα η ελεύθερη κατασκήνωση.
Ψησταριά στην ύπαιθρο και φωτιά: αυστηροί νόμοι στην αντιπυρική περίοδο
Το δεύτερο σκέλος της φράσης – η «ψησταριά» – παραπέμπει στους κανόνες για το άναμμα φωτιάς στην ύπαιθρο, ειδικά κατά την αντιπυρική περίοδο (Μάιο – Οκτώβριο). Τα τελευταία χρόνια, λόγω και των καταστροφικών δασικών πυρκαγιών, οι αρχές έχουν θεσπίσει αυστηρότατες απαγορεύσεις για κάθε μορφή ανοιχτής φωτιάς αυτή την εποχή. Σύμφωνα με την Πυροσβεστική Διάταξη 9/2024 (ΦΕΚ Β’ 2387/22.04.2024) – και την επικαιροποίησή της το 2025 – από 1ης Μαΐου έως 31ης Οκτωβρίου κάθε έτους ισχύουν σαφείς απαγορεύσεις:
- Απαγορεύεται κάθε καύση υπολειμμάτων καλλιέργειας, ξερών χόρτων ή κλαδιών στην ύπαιθρο, εκτός αν υπάρχει ειδική άδεια και συνθήκες (π.χ. ελεγχόμενη καύση).
- Απαγορεύεται η χρήση φωτιάς για ψυχαγωγία, όπως το στήσιμο ψησταριάς (barbeque) ή η χρήση ιπτάμενων φαναριών, σε ανοιχτούς χώρους που βρίσκονται κοντά σε δάση ή περιοχές με ξερή βλάστηση. Με άλλα λόγια, το υπαίθριο μπάρμπεκιου στην εξοχή δεν επιτρέπεται το καλοκαίρι αν υπάρχει κίνδυνος πυρκαγιάς.
- Απαγορεύονται εργασίες που παράγουν σπινθήρες ή φλόγα (π.χ. ηλεκτροσυγκολλήσεις, χρήση τροχού) σε υπαίθριους χώρους τις ημέρες υψηλού κινδύνου (δείκτης 3, 4, 5), καθώς και η ρίψη πυροτεχνημάτων χωρίς άδεια.
Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Όποιος συλληφθεί να ανάβει φωτιά ή να ψήνει σε χώρο που δεν επιτρέπεται, αντιμετωπίζει:
- Διοικητικό πρόστιμο: Σύμφωνα με τον κανονισμό, οι Πυροσβεστικές Αρχές μπορούν να επιβάλουν πρόστιμα στους παραβάτες, ανάλογα με τον δείκτη κινδύνου και τη σοβαρότητα. Ενδεικτικά, έχει αναφερθεί ότι τα πρόστιμα κυμαίνονται από 200 έως 700 ευρώ για κάθε παράβαση ανάλογα με τον κίνδυνο πυρκαγιάς εκείνη την ημέρα. Δεν πρόκειται για ευκαταφρόνητα ποσά – είναι «πρόστιμα που καίνε» όπως χαρακτηριστικά γράφτηκε. Μάλιστα, προβλέπεται ότι οι παραβάτες υπόκεινται και σε ποινικές διώξεις κατά περίπτωση, πέρα από τα πρόστιμα.
- Ποινικές κυρώσεις: Αν η ενέργεια του πολίτη δεν προκάλεσε κάποια ζημιά (π.χ. πρόλαβαν και τον σταμάτησαν πριν ανάψει φωτιά), πιθανότατα θα περιοριστεί στο πρόστιμο. Αν όμως από μια απερίσκεπτη πράξη προκληθεί πυρκαγιά, τότε τα πράγματα αλλάζουν δραματικά. Ο νόμος αντιμετωπίζει την πρόκληση πυρκαγιάς ως έγκλημα (εμπρησμός) και μάλιστα με αυστηρότητα. Ακόμα και φωτιά από αμέλεια που θα κάψει δασική έκταση θεωρείται αξιόποινη πράξη. Θα αναλύσουμε παρακάτω το νομικό πλαίσιο για τον εμπρησμό, όμως αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι οι ποινές μπορεί να φτάσουν ακόμη και πολυετή κάθειρξη εάν υπάρξουν σοβαρές συνέπειες.
Παραδείγματα εφαρμογής αυτών των μέτρων ήδη υπάρχουν. Το καλοκαίρι του 2024, για παράδειγμα, στην περιοχή της Καβάλας ένας πολίτης που έστησε ψησταριά μέσα σε δασική έκταση (στην Κεραμωτή) συνελήφθη από τις αρχές και του επιβλήθηκε διοικητικό πρόστιμο 1.875€.
Συμπερασματικά, όσον αφορά τη «ψησταριά», η νομοθεσία είναι αυστηρή: το καλοκαίρι δεν μπορείς να ανάψεις εύκολα φωτιά στην ύπαιθρο χωρίς να κινδυνεύεις με μεγάλο πρόστιμο. Ωστόσο, η φράση «πας ισόβια» εδώ αποτελεί υπερβολή, εκτός αν από τη φωτιά σου προκληθεί μια τεράστια καταστροφή. Η απλή παράβαση (π.χ. να ανάψεις μια ψησταριά στο δάσος) θα σε βάλει σε μπελάδες και ενδεχομένως στο αυτόφωρο, αλλά όχι φυσικά στη φυλακή εφ’ όρου ζωής. Η υπερβολή αυτή τονίζει το γεγονός ότι κάτι που παλιότερα θεωρούταν ακίνδυνη διασκέδαση (ένα μπάρμπεκιου στη φύση) πλέον αντιμετωπίζεται σχεδόν σαν εγκληματική πράξη.
Τενεκές λάδι και παραστατικά: το τέλος της «άτυπης» διακίνησης
Το τρίτο στοιχείο του συνθήματος είναι ο «τενεκές λάδι» – μια χαρακτηριστική εικόνα για τους περισσότερους Έλληνες, που παραπέμπει στο αγνό ελαιόλαδο από το χωριό. Πολλοί συνηθίζουν να μεταφέρουν λάδι σε μεγάλα μεταλλικά δοχεία (των 17 κιλών περίπου) από συγγενείς στην επαρχία προς τις πόλεις, ή να αγοράζουν χύμα λάδι απευθείας από παραγωγούς. Μέχρι πρόσφατα αυτό γινόταν ανενόχλητα, όμως πλέον τέθηκε ζήτημα νομιμότητας αυτής της πρακτικής.
Στα τέλη του 2023 και τις αρχές του 2024, εν μέσω ανόδου της τιμής του ελαιολάδου και περιστατικών αισχροκέρδειας, η κυβέρνηση ανακοίνωσε μέτρα για την πάταξη της άτυπης διακίνησης λαδιού χωρίς παραστατικά. Συγκεκριμένα, εξαγγέλθηκε ότι θα απαγορευτεί η μεταφορά και διάθεση χύμα ελαιολάδου σε δοχεία μεγαλύτερα των 5 λίτρων χωρίς παραστατικά. Αυτό σημαίνει πρακτικά «τέλος ο τενεκές από το χωριό»: το παραδοσιακό δοχείο των 17 λίτρων ελαιολάδου δεν θα μπορεί πλέον να αλλάζει χέρια ελεύθερα, παρά μόνο αν συνοδεύεται από τα νόμιμα παραστατικά αγοράς/διακίνησης. Μάλιστα, προβλέφθηκαν βαριά πρόστιμα έως 5.000 ευρώ για τους παραβάτες αυτής της ρύθμισης. Επιπλέον, ανακοινώθηκε η δημιουργία ψηφιακού δελτίου αποστολής – δηλαδή ηλεκτρονικής καταγραφής – για κάθε ποσότητα λαδιού που εξάγεται από ελαιοτριβεία, ώστε να παρακολουθείται η πορεία του προϊόντος.
Η είδηση αυτή προκάλεσε μεγάλη ανησυχία. Πολλοί εξέλαβαν ότι ακόμη και η μικρή μεταφορά λαδιού μεταξύ ιδιωτών θα ποινικοποιηθεί. Δεν είναι τυχαίο που συνδυάστηκε στο επίμαχο σύνθημα: η εικόνα του πολίτη που κουβαλάει έναν τενεκέ λάδι χωρίς τιμολόγιο παρουσιάζεται περίπου σαν εγκληματίας που θα καταλήξει στη φυλακή.
Ποια είναι όμως η πραγματικότητα; Όπως συχνά συμβαίνει, βρίσκεται κάπου στη μέση. Ο αρμόδιος υφυπουργός Οικονομικών, αναγκάστηκε να δώσει διευκρινίσεις: τόνισε ότι η μεταφορά μικρών ποσοτήτων μεταξύ φίλων και συγγενών συνεχίζεται άτυπα και δεν μπαίνει στο στόχαστρο – δεν θα κυνηγήσει κανείς τον παππού που στέλνει ένα τενεκέ λάδι στα εγγόνια του στην Αθήνα. Η ρύθμιση στοχεύει κυρίως στο εμπόριο μεγάλων ποσοτήτων που διακινείται χωρίς έλεγχο και φορολόγηση. Για όσους θέλουν να είναι απολύτως νομότυποι, συστήνεται η χρήση μικρότερων συσκευασιών έως 5 λίτρα, αλλά δεν προβλέφθηκε (τουλάχιστον μέχρι στιγμής) κάποιος ενεργός μηχανισμός ελέγχου στα ΙΧ των ιδιωτών για μεμονωμένα δοχεία λαδιού.
Πάντως, τυπικά, η κατοχή μεγάλων ποσοτήτων αγροτικών προϊόντων χωρίς παραστατικά μπορεί να θεωρηθεί τελωνειακή ή φορολογική παράβαση. Για παράδειγμα, η πώληση λαδιού «χεριού με χέρι» χωρίς απόδειξη είναι παράνομη εμπορική πράξη. Σε ελέγχους της αστυνομίας ή του ΣΔΟΕ, αν εντοπιστούν σημαντικές ποσότητες προϊόντων χωρίς συνοδευτικά έγγραφα, προβλέπονται κατασχέσεις και πρόστιμα. Αυτό αφορά και άλλα προϊόντα (κρασί σε μεγάλα μπιτόνια, τσικουδιά, αγροτικά αγαθά κ.λπ.). Η πρόσφατη αυστηροποίηση με τον «τέλος ο τενεκές» κανόνα απλώς κάνει πιο σαφές ότι πάνω από 5 λίτρα θα θεωρείται εμπορική ποσότητα.
Εμπρησμός: πότε φτάνουμε στα ισόβια;
Το τελευταίο κομμάτι της συζήτησης αφορά το γενικότερο νομικό πλαίσιο για τα περιβαλλοντικά εγκλήματα και τον εμπρησμό, όπου πράγματι συναντάμε ποινές ισόβιας κάθειρξης. Η ελληνική δικαιοσύνη έχει τα τελευταία χρόνια αυστηροποιήσει σημαντικά τις διατάξεις που αφορούν εγκλήματα όπως ο εμπρησμός δασών, ειδικά μετά από τραγικές υποθέσεις μεγάλων πυρκαγιών με ανθρώπινα θύματα.
Συγκεκριμένα, με τον νέο Ποινικό Κώδικα (μεταρρύθμιση 2019 και τροποποιήσεις 2021), ο εμπρησμός διακρίνεται σε διάφορες περιπτώσεις με αντίστοιχες ποινές:
- Αν κάποιος προκαλέσει πυρκαγιά από πρόθεση που μπορεί να βάλει σε κίνδυνο ξένη ιδιοκτησία, τιμωρείται με φυλάκιση (τουλάχιστον 2 έτη) ή και περισσότερα, ανάλογα με την περίπτωση.
- Ο εμπρησμός σε δάση έχει πλέον αναβαθμιστεί σε κακούργημα. Στο άρθρο 265 ΠΚ ορίζεται ότι ο εκ προθέσεως εμπρησμός δάσους τιμωρείται με κάθειρξη έως 10 έτη, ενώ αν προκαλείται ευρύτατη οικολογική καταστροφή, η ποινή μπορεί να φτάσει έως 15 έτη. Παλαιότερα, ο εμπρησμός δάσους μπορούσε να διωχθεί ως πλημμέλημα, κάτι που πλέον δεν ισχύει.
- Αν από τον εμπρησμό υπάρξει θάνατος ανθρώπου, τότε η πράξη αντιμετωπίζεται ως ιδιαζόντως επικίνδυνη: προβλέπεται ότι τέτοιες περιπτώσεις τιμωρούνται με ισόβια κάθειρξη. Δηλαδή, εάν κάποιος βάλει φωτιά (ή προκαλέσει φωτιά) και εξαιτίας της χαθεί έστω μία ανθρώπινη ζωή, ο νόμος δίνει τη δυνατότητα στο δικαστήριο να επιβάλει την ανώτατη ποινή των ισοβίων.
Είναι φανερό λοιπόν ότι το μόνο σενάριο όπου «πας ισόβια» στα αλήθεια σχετιζόμενο με τα παραπάνω, είναι εφόσον κατηγορηθείς για εμπρησμό με θανατηφόρα αποτελέσματα ή κάποιο εξίσου σοβαρό έγκλημα κατά του περιβάλλοντος. Για τον μέσο πολίτη, αυτό το σενάριο είναι απίθανο – προϋποθέτει μια ακραία περίπτωση όπου από δικές του ενέργειες κάηκαν άνθρωποι ή συντελέστηκε καταστροφή τεραστίων διαστάσεων. Σε μια τέτοια περίπτωση, πράγματι, ο νόμος προβλέπει ισόβια (και υπάρχουν παραδείγματα στη διεθνή πρακτική, π.χ. σε εμπρηστές δασών στην Καλιφόρνια που προκάλεσαν θανάτους). Στην Ελλάδα ευτυχώς δεν έχει υπάρξει (μέχρι στιγμής) περίπτωση που ιδιώτης να καταδικαστεί ισόβια για φωτιά – ακόμη και σε τραγωδίες όπως στο Μάτι, οι διώξεις ήταν για ανθρωποκτονίες εξ αμελείας κ.λπ., με ποινές όχι ισόβιες.
Η φράση «πας ισόβια» δεν αντανακλά έναν άμεσο, πραγματικό νομικό κίνδυνο για όποιον έχει τροχόσπιτο, ψήνει ή κουβαλάει λάδι. Αντιθέτως, είναι ένας ευρηματικός τρόπος να ειπωθεί ότι «το κράτος σε αντιμετωπίζει πλέον σαν εγκληματία για ψύλλου πήδημα». Από νομική άποψη, υπάρχει μεν βάση στους επιμέρους φόβους (υπάρχουν αυστηρές διατάξεις για όλα αυτά), αλλά μόνο σε ακραίες περιπτώσεις συντρέχουν οι προϋποθέσεις για τόσο βαριές ποινές. Η καθημερινή εμπειρία του νομοταγούς πολίτη πιθανότατα δεν θα επηρεαστεί δραματικά – εκτός ίσως από το ότι θα πρέπει να προσέχει πού παρκάρει το camper, να αποφύγει το υπαίθριο BBQ το καλοκαίρι, και να έχει το νου του στην… απόδειξη του λαδιού. Η υπερβολή στα social media, εν τέλει, πέτυχε τον στόχο της: να ανοίξει μια συζήτηση για το μέτρο και τη λογική των νέων αυτών ρυθμίσεων.
